آیا آیه یا حدیثی را می‌شناسید که در آن طول مدت روز قیامت، آن هم به مقیاس مدت و زمان زمینی بیان شده باشد؟!
الف – در چندین آیه، به “سریع الحساب” بودن خداوند سبحان تصریح شده است،تا اولاً آدمی خداوند را با بیشتر و بهتر بشناسد، و بداند که او هم چنان که رحمان، رحیم، غفور، عفوّ، شدید العقاب و … هست، “سریع الحساب” نیز هست؛ و ثانیاً یک عده کار خدا را با توان خود مقایسه نکنند و گمان کنند که حتی محاسبۀ دقیق صد نفر نیز ممکن نیست، چه رسد به این همه انسان که تا قیامت به دنیا آمده و زندگی کرده‌اند!
«الْیَوْمَ تُجْزَى کُلُّ نَفْسٍ بِمَا کَسَبَتْ لَا ظُلْمَ الْیَوْمَ إِنَّ اللَّهَ سَرِیعُ الْحِسَابِ» (غافر، ۱۷)
ترجمه: امروز هر کس را در برابر آنچه انجام داده است، جزا (سزا) مى‌دهند، امروز هیچ ستمى وجود ندارد؛ یقیناً خدا در حسابرسى سریع است.
ب – طول مدت محشر که به آن روز قیامت گفته می‌شود بیان نشده است، چرا که اساساً آنجا زمان به معنای دنیای مادی وجود ندارد که برایش رقمی بیان شود و آن نیز قابل فهم و درک باشد؛ پس، بیان طول مدتی مطابق محاسبات رقمی و عددی بشر در دنیا نیز برای مسائلی چون عروج فرشتگان و یا نزول عذاب در همین دنیا می‌باشد، نه محشر.
در این دسته از آیات نیز مقصود این نیست که در آنجا زمان وجود دارد، روز و شب، ماه و سال وجود دارد و می‌توانید آن را به شمار درآورید؛ بلکه می‌فرماید: یک عده عجله دارند، امروز و فردا می‌کنند و زمان را می‌شمارند؛ اما زمان، خود مخلوق پروردگار عالم است و به او زمان راه ندارد، لذا یک لحظه یا هزار سال نزد خدا یکسان است.
«وَیَسْتَعْجِلُونَکَ بِالْعَذَابِ وَلَنْ یُخْلِفَ اللَّهُ وَعْدَهُ وَإِنَّ یَوْمًا عِنْدَ رَبِّکَ کَأَلْفِ سَنَهٍ مِمَّا تَعُدُّونَ» (الحج، ۴۷)
ترجمه: آنان از تو تقاضاى شتاب در عذاب مى‌کنند؛ در حالى که خداوند هرگز از وعدۀ خود تخلّف نخواهد کرد! و یک روز نزد پروردگارت، همانند هزار سال از سالهایى است که شما مى‌شمرید!
“یوم” به معنای “دوره” می‌باشد؛ پس می‌فرماید: امر یک دوره یا یک مرحله، در زمانی محقق می‌گردد که شاید به حساب شما، هزار سال هم طول بکشد.
●- البته دقت شود که آیۀ فوق اختصاصی به قیامت و عذاب اخروی ندارد، بلکه بیشتر مربوط به این دنیا می‌باشد، «وَیَسْتَعْجِلُونَکَ بِالْعَذَابِ – آنان از تو تقاضاى شتاب در عذاب مى‌کنند»، اتفاقی است که در دنیا افتاده و در این دنیا منتظرش هستند. کفار با لحن مسخره به ایشان می‌گفتند: «مگر نمی‌گویی که خداوند بر اقوامی به خاطر کفر و عنادشان عذاب فرستاده و اگر ما همان راه را برویم، چه بسا بر ما هم بفرستد، خب اگر راست می‌گویی، به آن خدایت بگو که زودتر بفرستد»!
پس در آیه می‌فرماید: وعده خدا حق است، اما اگر روزی را برای عذاب شما معین کرده باشد، آن یک روز ۲۴ ساعته نیست، بلکه چه بسا هزار سال به حساب شما، به طول بیانجامد.
●●●- بنابراین، باید دقت شود که در هیچ یک از این آیات، به طول مدت محشر و قیامت تصریح نشده است و حتی در آیۀ مبارکۀ «تَعْرُجُ الْمَلَائِکَهُ وَالرُّوحُ إِلَیْهِ فِی یَوْمٍ کَانَ مِقْدَارُهُ خَمْسِینَ أَلْفَ سَنَهٍ – فرشتگان و روح [فرشتۀ مقرّب خداوند] بسوى او عروج مى‌کنند در آن روزى که مقدارش پنجاه هزار سال است / معارج، ۴»؛ به عروج فرشتگان اشاره دارد و نه طول مدت محشر و روز قیامت.
این طول مدت معراج فرشتگان در یک “یوم = دوره” نیز به خاطر فاصله و طولانی بودن راه نمی‌باشد، آنها که مدبرات الامر هستند و اوامر الهی را در لحظه جاری می‌سازند؛ بلکه فرشتگان نیز گروه، گروه هستند و هر کدام در مرتبه‌ای قرار دارند و مأمور به اموری هستند؛ لذا از آن لحظه‌ای که اولین گروه کارش در این عالَم تمام شده و باید عروج یابد، تا آخرین گروه که معراج می‌یابد و سپس قیامت برپا می‌شود، به حساب زمینی ما، پنجاه هزار طول می‌کشد.
سریع الحساب:
پس از توجه به این که “سریع الحسابی” مربوط به خداوند متعال است، اما گذر زمان و دورۀ دنیوی یا اخروی، مربوط به انسان می‌باشد و نباید خلط مبحث گردد؛ باید دقت نمود که مقصود از “سریع الحساب”، سرعت زمانی نمی‌باشد، چنان که بیان شد اولاً زمان مخلوق خداست و به او راه ندارد و ثانیاً آنجا زمان به این معنا وجود ندارد.
“سریع الحساب” بودن خداوند معنا، به این معنا نیست که فرض شود او مثل یک قاضی، صد میلیارد پروندۀ مربوط به فقط یک نفر را مقابلش می‌گذارد تا بررسی نموده و حکم صادر کند، سپس سراغ شخص بعدی و پرونده‌هایش می‌رود …، منتهی این کار را سریع انجام می‌دهد؛ بلکه او خالق، مالک، رب، علیم، حکیم است و نسبت به احوال و اعمال بندگانش خبیر و بصیر می‌باشد و خودش که نیازی به حساب و کتاب ندارد. اما بندگان باید مراتب و مراحلی را طی کنند و کار برای آنان طولانی خواهد بود، نه برای محاسبه الهی.
به عنوان مثال:
عدۀ کثیری، بدون هیچ حساب و کتابی و بدون لحظه‌ای توقف برای انجام آنها، به سوی ورودی‌های بهشت سوق داده می‌شوند و آنجا توقفی بسیار خوشایند، لذت بخش، شوق آفرین و روح‌افزا، برای انجام تشریفات و استقبال فرشتگان و … خواهند داشت. اشخاصی که مصداق «أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَیْهِمْ» می‌باشند، از همین گروهی هستند که سریع وارد بهشت می‌شوند:
«وَمَنْ یُطِعِ اللَّهَ وَالرَّسُولَ فَأُولَئِکَ مَعَ الَّذِینَ أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَیْهِمْ مِنَ النَّبِیِّینَ وَالصِّدِّیقِینَ وَالشُّهَدَاءِ وَالصَّالِحِینَ وَحَسُنَ أُولَئِکَ رَفِیقًا» (النساء، ۶۹)
ترجمه: و کسانى که از خدا و فرستاده‌اش اطاعت نمایند آنان (در دنیا و آخرت) همراه کسانى هستند که خدا بر آنها نعمت بخشیده از پیامبران و صدّیقان و شهیدان و گواهان اعمال و شایستگان، و آنها نیکو رفیقانى هستند.
●- اما عدۀ کثیری نیز باید مراحلی را بگذارنند؛ مانند مرحله‌ای که به آنها از آن چه که کرده‌اند خبر می‌دهند – مرحله که هر ذره مثقال از اعمال خوب و یا بد خود را می‌بینند – مرحله که کتاب اعمالشان به دست خودشان داده می‌شود تا بخواند و خود محاسبه‌گر و قاضی اعمال خویش گردد، تا یقین کند که اگر معذب شده است، هیچ ظلمی به او نشده است «اقْرَأْ کِتَابَکَ کَفَى بِنَفْسِکَ الْیَوْمَ عَلَیْکَ حَسِیبًا – (و به او مى‌گوییم:) کتابت را بخوان، کافى است که امروز، خود حسابگر خویش باشى / الإسراء، ۱۴» – تا مرحله‌ای که با صاحبان حق در رعایت ننمودن حق الناس مواجه می‌شود و باید رضایت بگیرد، یا معامله‌ای با آنها انجام دهد که راضی شوند و بسیاری اصلاً راضی نمی‌شوند – و تا گذر از مراحل دیگر، چون مراحل عجیب شفاعت و ورود به بهشت و یا خدایی ناکرده ورود به جهنم.
پس، آن که برای عدۀ بسیاری طولانی می‌شود و ممکن است برای یکی چند ساعت و برای دیگری چند صد سال طول بکشد، طی این مراحل است، نه حسابرسی خداوند سریع الحساب.
ثبت دیدگاه